অনুশীলনী :
১/ মিশ্ৰণত থকা
উপাদানসমূহ পৃথক কৰা
কিয় প্ৰয়োজন ?
উদাহৰণ দিয়া ৷
উত্তৰ : মিশ্ৰণত থকা
বিভিন্ন উপাদানসমূহক পৃথক
কৰাৰ প্ৰয়োজন আছে
:
(ক) মিশ্ৰণত মিহলি
হৈ থকা বিভিন্ন
অদৰকাৰী আৰু ক্ষতিকাৰক
পদাৰ্থসমূহ আঁতৰ কৰিবলৈ
প্ৰয়োজন আছে ৷
(খ) মিশ্ৰণত মিহলি
হৈ থকা দুয়ো
দৰকাৰী পদাৰ্থক পৃথক
কৰিব পাৰি ৷
উদাহৰণ : দৈ
বা গাখীৰৰ পৰা
মাখন পৃথকীকৰণ , ছেকনিৰে
চাহপাত পৃথকীকৰণ ইত্যাদি ৷
২/ জৰা প্ৰক্ৰিয়া
কি ? এই প্ৰক্ৰিয়াটো
কিহত প্ৰয়োগ হয় ?
উত্তৰ : জৰা
প্ৰক্ৰিয়া হ’ল এক
গাঁৱলীয় বিশেষ প্ৰক্ৰিয়া
যাৰদ্বাৰা গধুল আৰু
পাতল উপাদানসমুহক বলি থকা
বতাহৰ দ্বাৰা পৃথক
কৰা হয় ৷
পটান ধানক ণ্ডটি
থকা ধানৰ পৰা
পৃথক কৰা হয় ৷
গুটিৰ পৰা বাকলিসমূহক
আঁতৰ কৰিবলৈ জৰা
প্ৰক্ৰিয়া ব্যৱহাৰ কৰা
হয় ৷
৩/ দোকানৰ পৰা
কিনি অনা দাইলত
থকা বাকলি নাইবা
মলিৰ কণিকাবোৰ ৰন্ধাৰ
আগতে তোমালোকে কেনেকৈ
পৃথক কৰিবা ?
উত্তৰ : দোকানৰ
পৰা কিনি অনা
দাইলত থকা বাকলি
নাইবা মলিৰ কণিকাবোৰ
ৰন্ধাৰ আগতে আমি
আস্ৰাৱণ প্ৰক্ৰিয়াৰে পৃথক
কৰিম ৷ এই প্ৰক্ৰিয়াত
দাইলবোৰ পানীৰ লগত
মিহলি কৰা হয় ৷
পানীত অশুদ্ধিবোৰ দাইলতকৈ
পাতল হোৱাৰ বাবে
ওপঙি যায় আৰু
দাইলখিনি তলত থাকি
যায় ৷
৪/ চালনীৰে চলা
প্ৰক্ৰিয়া কি ? ইয়াক
কিহত প্ৰয়োগ কৰা
হয় ?
উত্তৰ : চালনীৰে
চলা এক প্ৰক্ৰিয়া
যাৰদ্বাৰা ঘেঁহু বা
আটাৰ মিহি গুড়িবোৰ
ডাঙৰ আকাৰৰ অশুদ্ধি
যেনে : ঘেঁহুৰ বাকলি
আৰু শিল-বালি আঁতৰ
কৰিব পাৰি ৷ ইয়াক ঘৰত শিলগুটিৰ পৰা
বালি , ঘেঁহুৰ বাকলি
আঁতৰ কৰিবলৈ ব্যৱহাৰ
কৰা হয় ৷
৫/ বালি
আৰু পানীক ইহঁতৰ
মিশ্ৰণৰ পৰা কেনেকৈ
পৃথক কৰিবা ?
উত্তৰ : বালি আৰু
পানীক ইহঁতৰ মিশ্ৰণৰ
পৰা তলত দিয়া
ধৰণে পৃথক কৰিব পাৰি :
(ক) অৱক্ষেপন আৰু
আস্ৰাৱণ : বালি পানীতকৈ
গধুৰ আৰু পানীৰ
লগত দ্ৰৱীভূত নোহোৱাৰ
বাবে ই পানীৰ
তলত একগোট হৈ
থাকি যায় ৷ ইয়াৰদ্বাৰা
বালি আৰু পানীক
সহজে পৃথক কৰিব
পাৰি ৷
(খ) পৰিস্ৰাৱণ : বালি আৰু পানীৰ
মিশ্ৰণক এখন কাপোৰৰ টুকুৰাত
ঢালি দিয়া হয় ৷ পানী
বালি আৰু কাপোৰৰ টুকুৰাৰ
মাজেদি পাৰ হৈ
বিশুদ্ধ হৈ যায় ৷
৬/ আটা গুড়িৰ
লগত মিহলি হৈ
থকা চেনি পৃথক
কৰা সম্ভৱনে ? যদি
সম্ভৱ , তেনেহ’লে কেনেকৈ পৃথক
কৰিবা ?
উত্তৰ : আটা গুড়িৰ
লগত মিহলি হৈ
থকা চেনি পৃথক
কৰা সম্ভৱ হয় ৷
এয়া চালনীৰ
চলা প্ৰক্ৰিয়াৰে পৃথক
কৰিব লাগিব ৷ চালনীৰে
চালিলে চেনিখিনি ওপৰত
থাকি যাব আৰু
আটাৰ ণ্ডড়ি তললৈ
পৰি যাব ৷
৭/ বোকাময় পানীৰ
নমুনা এটাৰ পৰা
পৰিস্কাৰ পানী কেনেকৈ
পাবা ?
উত্তৰ : পৰিস্ৰাৱণ
প্ৰক্ৰিয়াৰে বোকাময় পানীৰ
নমুনা এটাৰ পৰা
পৰিস্কাৰ পানী পাব
পাৰো ৷ বোকাময় পানী পৰিস্ৰাৱণ যতনেৰে
পাৰ হৈ পৰিস্কাৰ
হয় আৰু বোকাখিনি
ছেকনৰ ওপৰত থাকি
যায় ৷
৮/ খালী
ঠাই পূৰ কৰা -
(ক) ধান গছৰ
ঠাৰিৰ পৰা ইয়াৰ
গুটি পৃথক কৰা
পদ্ধতিটোক ------বোলা হয় ৷
(খ) গাখীৰ উতলাই
, ঠাণ্ডা কৰি যেতিয়া
এখন কাপোৰৰ ওপৰত
ঢালি দিয়া হয় , তেতিয়া
সৰহখিনি ইয়াৰ ওপৰত
ৰৈ যায় ৷ গাখীৰৰ
পৰা সৰ পৃথক
কৰাটো ------এটাৰ উদাহৰণ ৷
(গ) সাগৰৰ পানীৰ
পৰা নিমখ -------প্ৰক্ৰিয়াৰে আহৰণ
কৰা হয় ৷
(ঘ) বোকাময় পানী
গোটেই ৰাতি এটা
বাল্টিত থৈ দিয়াত অশুদ্ধিবোৰ তলিত
গোট খালে ৷ ওপৰৰ পৰিস্কাৰ
পানীখিনি পাছত বাকি
দিয়া হ’ল ৷ এইক্ষেত্ৰত
প্ৰয়োগ হোৱা পৃথকীকৰণৰ
প্ৰক্ৰিয়াটোক----------বোলা হয় ৷
উত্তৰ : (ক)
ধান গছৰ
ঠাৰিৰ পৰা ইয়াৰ
গুটি পৃথক কৰা
পদ্ধতিটোক মৰণা মৰা
বোলা হয় ৷
(খ) গাখীৰ উতলাই
, ঠাণ্ডা কৰি যেতিয়া
এখন কাপোৰৰ ওপৰত
ঢালি দিয়া হয় , তেতিয়া
সৰহখিনি ইয়াৰ ওপৰত
ৰৈ যায় ৷ গাখীৰৰ
পৰা সৰ পৃথক
কৰাটো পৰিস্ৰাৱণ এটাৰ
উদাহৰণ ৷
(গ) সাগৰৰ পানীৰ
পৰা নিমখ বাষ্পীভৱন
প্ৰক্ৰিয়াৰে আহৰণ কৰা
হয় ৷
(ঘ) বোকাময় পানী
গোটেই ৰাতি এটা
বাল্টিত থৈ দিয়াত
অশুদ্ধিবোৰ তলিত গোট
খালে ৷ ওপৰৰ
পৰিস্কাৰ পানীখিনি পাছত
বাকি দিয়া হ’ল ৷
এইক্ষেত্ৰত প্ৰয়োগ হোৱা
পৃথকীকৰণৰ প্ৰক্ৰিয়াটোক অৱক্ষেপন
আৰু আস্ৰাৱণ বোলা হয় ৷
৯/ শুদ্ধ নে
অশুদ্ধ -
(ক) গাখীৰ আৰু
পানীৰ মিশ্ৰণ পৰিস্ৰাৱণৰ
দ্বাৰা পৃথক কৰিব
পাৰি ৷
(খ) নিমখ আৰু
চেনিৰ ণ্ডড়িৰ মিশ্ৰণ
জৰা প্ৰক্ৰিয়াৰ দ্বাৰা
পৃথক কৰিব পাৰি ৷
(গ) চাহৰ পৰা চেনিৰ
পৰিস্ৰাৱণ প্ৰক্ৰিয়াৰ দ্বাৰা
পৃথক কৰিব পাৰি ৷
(ঘ) শস্য আৰু
ইয়াৰ বাকলি আস্ৰা্ৱণ
প্ৰক্ৰিয়াৰ দ্বাৰা পৃথক
কৰিব পাৰি ৷
উত্তৰ : (ক)
অশুদ্ধ
(খ) অশুদ্ধ
(গ) অশুদ্ধ
(ঘ) অশুদ্ধ
১০/ পানীত নেমুৰ
ৰস আৰু চেনি
মিহলি কৰি নেমুৰ
চৰবত প্ৰস্তুত কৰা
হয় ৷ তোমালোকে
এই চৰবত ঠাণ্ডা
কৰিবলৈ ইয়াত বৰফ
মিহলাবলৈ বিচাৰিছা ৷
চেনিখিনি দ্ৰৱীভূত কৰাৰ আগত নে
পাছত বৰফখিনি দিয়া
উচিত ? কোনটো
ক্ষেত্ৰত পানীত বেচি
চেনি দ্ৰৱীভূত কৰাব
সম্ভৱ হ’ব ?
উত্তৰ :
চেনিখিনি দ্ৰৱীভূত কৰাৰ
পাছতহে বৰফখিনি দিয়া
উচিত কাৰণ পানীৰ দ্ৰৱীভূত
ক্ষমতা উষ্ণতা কমাৰ
লগে লগে কমি
যায় ৷ আমি যদি
চেনিখিনি দ্ৰৱীভূত কৰাৰ
আগত বৰফ যোগ কৰোঁ তেতিয়াহ’লে
বহুত কম পৰিমাণহে
চেনি দ্ৰৱীভূত হব ৷
অতিৰিক্ত
প্ৰশ্ন-উত্তৰ :
১/ সংজ্ঞা লিখা :
মৰণা মৰা ,
অ্ৱক্ষেপন, আস্ৰাৱন, পৰিস্ৰাৱন,
বাষ্পীভৱন, ঘনীভৱণ, সংপৃক্ত
দ্ৰৱ
উত্তৰ : মৰণা
মৰা : ঠাৰিৰ পৰা
শস্যৰ পৃথক কৰা
পক্ৰিয়াটোৱেই হৈছে মৰণা
মৰা ৷ এই প্ৰক্ৰিয়াত
ঠাৰিবোৰ কোবাই ঠাৰিৰ
পৰা শস্যৰ গুটি
পৃথক কৰা হয়
৷ কেতিয়াবা বলধ
গৰু বা মেচিনো
ব্যৱহাৰ কৰা হয় ৷
অ্ৱক্ষেপন : যি
প্ৰক্ৰিয়াৰদ্বাৰা মিশ্ৰণৰ গধুৰ
উপাদানবোৰ পানীৰ সহায়ত
পৃথক কৰা হয়
তেনে প্ৰক্ৰিয়াক অৱক্ষেপন
বোলা হয় ৷
আস্ৰাৱন : যি প্ৰক্ৰিয়াৰদ্বাৰা মিশ্ৰণত
পানীখিনি ধূলিৰ সৈতে
আঁতৰোৱা হয় তেনে
প্ৰক্ৰিয়াক আস্ৰাৱণ বোলা
হয় ৷
পৰিস্ৰাৱন : এটা জুলীয়া
পদাৰ্থ আৰু ইয়াত
থকা অদ্ৰৱণীয় গোটা
পদাৰ্থৰ মিশ্ৰণৰ ক্ষেত্ৰত
উপাদানসমূহক পৃথক কৰিবলৈ
যি প্ৰক্ৰিয়া প্ৰয়োগ
কৰা হয় তাকে
পৰিস্ৰাৱণ বোলা হয় ৷
বাষ্পীভৱন : পানী
ভাপলৈ পৰিৱৰ্তন হোৱাকে
বাষ্পীভৱন বোলা হয় ৷
ঘনীভৱন : পানীৰ ভাপ
জুলীয়া পদাৰ্থলৈ পৰিৱৰ্তন
হোৱাকে ঘনীভৱন বোলা
হয় ৷
সংপৃক্ত
দ্ৰৱ : যি দ্ৰৱত অধিক
দ্ৰব্য দ্ৰৱীভূত কৰিব
নোৱাৰি তেনে দ্ৰৱক সংপৃক্ত দ্ৰব্য
বোলা হয় ৷
২/ তলৰ প্ৰতিটো
শব্দৰ ইংৰাজী প্ৰতিশব্দ
লিখা ;
মথন, ঘনীভৱন,
আস্ৰাৱণ, বাষ্পীভৱন, পৰিস্ৰাৱণ,
হাতেৰে বাছি উলিওৱা ,
সংপৃক্ত দ্ৰৱ, অৱক্ষেপণ,
চালনীৰে চলা, দ্ৰৱ,
মৰণা মৰা, জৰা
প্ৰক্ৰিয়া
উত্তৰ : মথন : Churning
ঘনীভৱন :
Condensation
আস্ৰাৱণ : Decantation
বাষ্পীভৱন :
Evaporation
পৰিস্ৰাৱণ : Filtration
হাতেৰে
বাছি উলিওৱা
: Hand Picking
সংপৃক্ত
দ্ৰৱ :
Saturated Solution
অৱক্ষেপণ :
Sedimentation
চালনীৰে
চলা : Sieving
দ্ৰৱ : Solution
মৰণা
মৰা : Threshing
জৰা
প্ৰক্ৰিয়া : Winnowing
-------------------------o-------------------------
